(door Wim Heistek)
De oudste schriftelijke vermelding van Hillegersberg dateert zo ongeveer uit het jaar 1000, maar bewoonbaar bleek de streek pas in de twaalfde eeuw. Toch moeten de eerste bewoners zich al veel eerder hier hebben gevestigd, wat af te leiden was uit een aantal tijdens opgravingen gevonden voorwerpen. Het grootste deel van de bebouwing lag altijd aan de westkant van de Rotte. Een vermelding uit 1562 laat weten dat toen tachtig procent van de Hillegersbergse huizen aan die kant stond. Aan de oostkant lag de buurtschap Terbregge, in de dertiende eeuw ontstaan rond een brug in de rivier. Verder naar het oosten lagen de Ommoorden en Wollefoppen.
Turfwinning
Al sinds de veertiende eeuw schreef de overheid voor dat landeigenaren hun land maar voor de helft mochten afgraven voor turfwinning; de andere helft diende met elzen te worden beplant. Die verordeningen hadden nauwelijks effect: opeenvolgende landkaarten laten zien dat de groei van het plassengebied onstuitbaar was. De plassen waren gescheiden door kaden en stroken land, maar daarmee nauwelijks bestand tegen flinke stormen en slagregens.
Ook in het gebied waar wij nu wonen, werd tot in de achttiende eeuw op grote schaal turf gewonnen en ook hier veranderde een groot deel van het land in een enorm plassengebied.
Toen braken de dijken….
Het gevaar bleek pas echt toen eind 1833 de dijken in de Rotte braken. Door hevige regenval in de herfst was de veendijk verzadigd met water en ernstig verzwakt. Eerst brak de boezemdijk van de droogmakerij van Bleiswijk en Hillegersberg en daarna de Rottedijk door het wegvallen van tegendruk. Ook aan Ommoordse kant verzakten de dijken en de Rotte werd, voor de polder Ommoorden, afgesloten met een zware dam.
1640 voetbalvelden
Nadat vanaf mei 1865 het proces van onteigening was gestart, begon het droogmalen van de veertien veenplassen ten noordoosten van Rotterdam. Op het grondgebied van Hillegersberg lagen vier plassen: Ommoorden, Klein-Ommoorden, Bospolder en Spiegelnisse met Achter-Rubroek. Deze plassen besloegen een oppervlakte van ruim 820 hectare. Om u een idee te geven hoe groot dat is: een hectare staat ongeveer gelijk aan twee voetbalvelden. We praten hier dus over maar liefst 1640 voetbalvelden.
Aan de Hillegersbergse kant bevonden zich overigens ook de Bergse Voor-en Achterplas; deze werden niet drooggemalen.
Hillegersberg
Tot ongeveer 1880 was Hillegersberg een bescheiden, maar welvarend dorp met een grote oppervlakte. Oorspronkelijk lag de grens tussen Hillegersberg en de stad Rotterdam net voor de splitsing van de Bergweg en de Benthuizerstraat in het Oude Noorden. De grens met Kralingen lag zo ongeveer bij de huidige Prinsenlaan in de wijk Het Lage Land en de grens met Capelle aan den IJssel werd gevormd door de Capelseweg, nu het Schout Bontenbalpad tussen Ommoord en de wijk Zevenkamp.
Samenvattend kun je zeggen dat niet alleen heel Ommoord, maar ook een deel van Het Lage Land en Oosterflank op grondgebied liggen dat ooit aan de gemeente Hillegersberg behoorde.
Annexatie door Rotterdam
De enorme groei van Rotterdam vanaf 1850 (van 50.000 naar 500.000 inwoners in net 50 jaar!) ging niet onopgemerkt aan Hillegersberg voorbij. In 1904 werd een aanzienlijk deel van de gemeente ten zuiden van de huidige Ceintuurbaan geannexeerd door de stad Rotterdam. In 1920 woonden er 4.800 mensen; Hillegersberg begon de omvang van een kleine stad te krijgen. Toen het op 1 augustus 1941 aan de stad Rotterdam werd toegevoegd, had het inwonertal de 25.000 al ruimschoots overschreden en was het een van de tien grootste gemeenten van Zuid-Holland.
16.9.2020